Słowo „ajurweda” wywodzi się z sanskrytu i oznacza dokładnie wiedzę „Veda” o życiu „ayus”. Fundamentem ajurwedy jest więc holistyczne podejście do człowieka, co oznacza, że podczas kuracji równie ważne, co zabiegi leczące ciało, są relaks, odprężenie oraz wyciszenie.
Korzeni ajurwedy należy szukać w Indiach i na Sri Lance, gdzie jest ona praktykowana już od kilku tysięcy lat; w 1947 r. uzyskała ona również status oficjalnego systemu leczniczego w Indiach.
Podstawy ajurwedy
Kluczem do zrozumienia ajurwedy jest system tzw. dosz (dosza). Według tego systemu filozoficzno-medycznego każdym ciałem kierują trzy podstawowe, składające się z pięciu żywiołów, bioenergie:
Vata – składająca się z powietrza i eteru, jest źródłem energii życiowej. Za jej charakterystyczne właściwości uznaje się lekkość, subtelność, zmienność i zimno, a w organizmie odpowiedzialna jest ona za układ ruchu, mięśnie, krążenie krwi, oddychanie oraz zdolność do koncentracji.
Pitta – na którą składają się woda i ogień, kieruje przede wszystkim przemianą materii. Charakteryzują ją gorąco, lekkość, ostrość i lekka oleistość. Jej zadaniem jest regulowanie temperatury ciała, trawienia, przemiany materii, krwi oraz stanu skóry. Pitta odpowiada za działanie umysłu, zdolność wyrażania emocji oraz wzrok.
Kapha – zbudowana z żywiołów ziemi i wody, jest powiązana przede wszystkim z odpornością na choroby. Jej główne właściwości to ciężkość, zimno, słodycz, stabilność, powolność, oleistość. Kapha reguluje płyny w organizmie, odpowiada za psychiczną stabilność i pamięć.
Jakim typem dosza jestem?
Ajurweda rozróżnia 7 głównych typów dosza (konstyyucji): Vata, Pitta, Kapha, Vata-Pitta, Pitta-Kapha, Vata-Kapha i Vata-Pitta-Kapha. Typ konstytucji opisuje mocne i słabe strony organizmu i jest informacją o jego odporności.
Typ Vatta:
Delikatna budowa ciała i niska waga. Skłonność do suchej skóry. Niska toleracja zimna i wiatru. Zmienny apetyt, nieregularne trawienie, skłonność do zatwardzeń. Zdolność do szybkiej reakcji i łatwe rozumienie nowych rzeczy, krótka pamięć, skłonność do zamartwiania się i problemów ze snem.
Typ Pitta:
Cięższa budowa ciała, skóra normalna, słaba tolerancja gorąca, spory apetyt, dobre trawienie, preferencja zimnych napoi i pokarmów, często rude włosy, znamiona; pracowitość, systematyczność, zdolność do organizowania, przeciętna pamięć, dobry mówca, skłonność do niecierpliwości, łatwo denerwuje się, przedsiębiorczość.
Typ Kapha:
Stabilna, dość ciężka budowa ciała, skłonność do tłustej skóry, przeciętny apetyt, wolne trawienie, mocne, ciemne włosy, siła i wytrzymałość, metodyczność, spokój, zrównoważona osobowość, dobra pamięć długotrwała, dobry, mocny sen, rzadko traci kontrolę.
Energie dosza powinny powinny być w doskonałej równowadze – tylko wtedy człowiek jest zdrowy. Zachwianie tej harmonii, spowodowane np. przez otoczenie, stres, nieprawidłowe odżywianie, pogodę czy pracę, prowadzi do chorób. Dlatego też każda kuracja ajurwedyjska rozpoczyna się ustaleniem, który typ dosza przeważa w organizmie (tzw. ustalenie typu konstytucji), na podstawie którego lekarz przepisuje pacjentowi odpowiednie zabiegi, mające na celu przywrócenie równowagi między dosza.
Oryginalna ajurwedyjska kuracja oczyszczająca – Panchakarma
Panchakarma jest specjalną, ajurwedyjską kuracją oczyszczającą, dzięki której z ciała usuwane są wszelkie toksyny i złogi oraz przywracana jest równowaga pomiędzy doszami. Kuracja oczyszczająca jest dość wymagająca i męcząca dla organizmu, dlatego na jej przeprowadzenie należy przeznaczyć minimum 2, a najlepiej 3 tygodnie. W skrajnych przypadkach może być wymagany pobyt nawet dłuższy.
Każda kuracja rozpoczyna się badaniem lekarskim, na które składa się m.in. badanie pulsu, skóry, włosów, paznokci i oczu. Podczas badania lekarz ustala typ konstytucji i na jego podstawie zleca różnorodne zabiegi.
Terpia oczyszczająca składa się zawsze z 3 etapów:
- Purvakarma – procesy przygotowawcze
- Panchakarma – oczyszczanie organizmu
- Paschatkarma – relaksujące zabiegi końcowe
Purvakarma, czyli przygotowanie organizmu do oczyszczania
Ponieważ właściwa Panchakarma może być bardzo wyczerpująca dla organizmu, przed jej rozpoczęciem należy organizm przygotować do zabiegów. Podczas pierwszego etapu kuracji, czyli Purvakarmy, pacjent poddawany jest wzmacniającym, rozluźniającym zabiegom, ułatwiającym usuwanie z organizmu toksyn. W tej frazie duże znaczenie ma więc wyżywienie, które bogate jest w przyprawy i dodatkowo wzbogacone jest o Ghee, czyli sklarowane masło. Ponadto można się spodziewać różnorodnych masaży olejowych, np. Abhyanga – masażu całego ciała wykonywanego synchronicznie przez 2 osoby, Udvartana – masażu ciała połączonego z peelingiem, Garshana – masażu jedwabnymi rękawicami. Zakończeniem tej fazy jest Svedana, czyli ziołowe zabiegi parowe. Wszystkie te zabiegi aktywują złogi metaboliczne i przygotowują ciało na ich usuwanie.
Panchakarma – pięciokrotne oczyszczanie
Celem Panchakarmy jest usunięcie z organizmu złogów, toksyn i elementów przeważających dosz. W tej fazie stosowanych jest pięć metod:
- Vamana – lecznicze wymioty
- Virechana – terapie przeczyszczające
- Vasti – lewatywa
- Nasya – zabiegi na nos i zatoki
- Raktamokshana – przeczyszczanie krwi
Nie wszystkie elementy tej terapii są stosowane – zwłaszcza w przypadku pacjentów z krajów zachodnich na ogół rezygnuje się z oczyszczania krwi oraz wymiotów. Oczyszczanie organizmu z reguły przeprowadzane jest poprzez podawanie specjalnych środków przeczyszczających oraz lewatywę.
Paschatkarma – zabiegi końcowe
Działanie Panchakarmy jest widoczne przede wszystkim w fazie regeneracyjnej. Celem Paschatkarmy jest wzmocnienie organizmu po oczyszczaniu, a osiąga się go poprzez delikatne masaże, napoje ziołowe oraz specjalną dietę odbudowującą. Ważną rolę odgrywają wtedy również Rasayana, czyli relaksująca zabiegi w ajurwedyjskiej terapii odmładzającej, oraz joga i medytacja.
Odżywianie
Odżywianie jest jednym z najważniejszych filarów kuracji. Ajurweda przypisuje bowiem siłom trawiennym (Agni) ogromne znaczenie: człowiek rozumiany jest jako „żyjący ogień”, który przetwarza pokarm z energię i strukturę ciała. Dlatego też dieta powinna być zbalansowana i dopasowana do typu konstytucji; ważne jest również, by posiłek zawierał wszystkie smaki (słodki, kwaśny, słony, ostry, gorzki i ziołowy).
